Hướng đi mới để phát huy giá trị những tấm bia tiến sĩ
Truyền tải những thông điệp quý giá từ 82 bia tiến sĩ ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám tới các em học sinh là một hoạt động có ý nghĩa do Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám tổ chức. Những phương pháp mới, hiện đại trong hoạt động này sẽ giúp các em hiểu rõ hơn về truyền thống văn hóa giáo dục của đất nước. Đây cũng là hướng đi mới trong công tác phát huy giá trị của khối di sản tư liệu thế giới này.
Đi qua Khuê Văn Các, hai bên giếng Thiên Quang là “vườn bia” gồm 82 tấm bia đề danh tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Đây là những tư liệu vô giá minh chứng cho lịch sử giáo dục Việt Nam và truyền thống coi trọng các bậc hiền tài của dân tộc. Năm 1484, vua Lê Thánh Tông cho dựng bia tiến sĩ. 82 bia Tiến sĩ dưới triều Lê và triều Mạc là những trang tư liệu để lại những thông tin quan trọng về 82 khoa thi Tiến sĩ tổ chức trong suốt hơn 300 năm - từ năm 1442 đến năm 1779. Mỗi tấm bia là một trang sử về giáo dục đồng thời cũng là một tác phẩm kiến trúc nghệ thuật điêu khắc và thư pháp trên đá độc đáo, mang những giá trị độc đáo, độc bản, quí hiếm, không thể thay thế. Năm 2010, 82 bia tiến sĩ ở Văn Miếu - Quốc Tử Giám Hà Nội được UNESCO công nhận là Di sản Tư liệu ký ức thế giới khu vực (Memmory of World Register) Châu Á - Thái Binh Dương - đúng dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội và trở thành Tư liệu ký ức thế giới trên phạm vi toàn cầu từ năm 2011.
(Ảnh: Vườn bia tiến sĩ bên tây, Văn Miếu - Quốc Tử Giám)
Việc nhận danh hiệu vinh dự của Chương trình Ký ức thế giới của UNESCO cũng đặt ra yêu cầu và thách thức cho công tác phát huy giá trị 82 bia Tiến sĩ bên cạnh công tác bảo tồn. Trong những năm gần đây, Trung tâm hoạt động VHKH Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã đặc biệt quan tâm việc đổi mới và đa dạng các hoạt động phát huy giá trị của khu vườn bia Tiến sĩ, trong đó lấy trọng tâm là hoạt động giáo dục di sản cho đối tượng học sinh phổ thông.
Để nâng cao hiệu quả giáo dục, từ năm 2016, Trung tâm đã triển khai một số hoạt động giáo dục di sản tại di tích theo cách tiếp cận mới. Trung tâm đã có sự phối hợp chặt chẽ với nhà trường và giáo viên trong việc xây dựng các chương trình giáo dục cũng như đổi mới tham quan theo lớp chứ không theo khối, trường. Học sinh đến Văn Miếu – Quốc Tử Giám vừa được chiêm ngưỡng vẻ đẹp vừa thấy được giá trị đa dạng của di tích, đồng thời biết gắn kết những bài học lịch sử với đời sống đương đại.
Chủ đề “Khám phá bia Tiến sĩ” đã được xây dựng nhằm tạo cơ hội để học sinh tiếp cận gần và tìm hiểu kỹ hơn về các bia Tiến sĩ tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, cũng qua đó nâng cao ý thức bảo vệ những di sản quý giá của dân tộc nói chung. Tham gia hoạt động “Khám phá bia Tiến sĩ”, các em học sinh sẽ có kiến thức về lịch sử giáo dục của đất nước nói chung, lịch sự hình thành, ý nghĩa và giá trị của 82 bia Tiến sĩ nói riêng. Đồng thời, các em sẽ có cơ hội để nhận diện thực trạng về bảo vệ và phát huy giá trị của di sản của 82 bia Tiến sĩ. Bên cạnh đó, các em học sinh còn được trau dồi một số kỹ năng như: kỹ năng làm việc, thảo luận nhóm và thuyết trình, kỹ năng khảo sát và đánh giá. Thông qua những trải nghiệm thực tế tại di tích, học sinh sẽ được củng cố thêm kiến thức về bảo vệ môi trường, bảo vệ di sản văn hóa.
(Ảnh: Học sinh cùng cán bộ giáo dục của Trung tâm thảo luận đưa ra các phương pháp bảo vệ bia tiên sĩ)
Trong buổi hoạt động trải nghiệm tại di tích, học sinh sẽ nghe và ghi chép lại những nội dung chính của hướng dẫn tham quan theo từng khu vực nhóm khảo sát. Mỗi đội trưởng sẽ phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm, sau đó khảo sát, đánh giá khu vực của mỗi nhóm theo những câu hỏi gợi ý. Sau 45 phút (tương đương với một tiết học) khám phá bia Tiến sĩ tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám, các em học sinh sẽ cùng nhau trao đổi, thảo luận dưới sự gợi ý của các cán bộ giáo dục. Các em có cơ hội để nói lên quan điểm và đưa ra đề xuất của mình nhằm bảo vệ và gìn giữ Di sản Tư liệu Thế giới. Kết thúc buổi trải nghiệm, học sinh sẽ dựa trên những ý kiến đóng góp trong buổi thảo luận để tự mình làm ra những sản phẩm sáng tạo trên lớp như những vẽ những bức tranh, viết một câu chuyện hay diễn một vở kịch....
Chủ đề “Khám phá bia Tiến sĩ” đã dành được nhiều sự quan tâm, ủng hộ từ phía nhà trường, học sinh thích thú khi tham gia chương trình. Điều này cho thấy hướng đi mới trong công tác phát huy giá trị di sản 82 bia Tiến sĩ là sự lựa chọn phù hợp, hiệu quả, đã có được những thành công ban đầu. Trong thời gian tới, Trung tâm sẽ tiếp tục xây dựng các chủ đề giáo dục di sản đa dạng về nội dung, phù hợp với lứa tuổi để các em học sinh thêm hiểu các giá trị của di sản và có ý thức bảo vệ những di sản của cha ông.
NH
